Sitoloji, canlıların, özellikle insanların hücresel davranışlarıyla ilgili her şeyi inceleyen bir bilimdir. Tıpta sitoloji testlerinde, belirli hücre türlerini incelemek için az miktarda doku kullanır. Hücrelerin işlevini ve yapısını inceleyen bu bilim dalı, teorisini yaşamın temel biriminin hücre olduğu gerçeğine dayandıran hücre biyolojisi olarak bilinmektedir…
Sitoloji Nedir?
Sitoloji, hücreleri inceleyen bilim dalıdır. Vücudun belirli bir bölgesindeki hücrelerdeki anormallikleri belirlemek için yapılan laboratuvar testleri de yaygın olarak bilinir.
Biyolojide sitoloji, hücre biyolojisi adı altında da bilinmektedir. Hücre teorisinin ilk postülasını tanımlayan Robert Remak (1815-1865) tarafından 1830’da hücre, yaşamın temel birimi olarak adlandırılmıştır.
Öte yandan, tıpta sitoloji, vücudun belirli bölgelerindeki doku örnekleri üzerinde yapılan testleri ifade etmek için kullanılır. Bu örnekler genellikle eksfolyatif sitoloji olarak bilinen teknikle ekstrakte edilir ve ağız boşluğu, akciğerler, mesane veya midede yapılabilir.
Pap smear testleri, kanserin erken evrelerde saptanması ve onunla başarılı bir şekilde mücadele etmenin anahtarlarından biri olduğundan, bir önleme biçimi olarak hizmet eder.
Sitoloji Neyi İnceler?
Ana işlevi, hücrelerin ve sistemlerinin görünümünü, oluşumunu ya da işlevini belirlemektir. Genellikle kanseri teşhis etmek için kullanılır.
Sitoloji testleri için diğer kullanımlar şunları içerir:
- Bulaşıcı hastalıkları teşhisi
- Enflamatuar durumları teşhisi
- Tiroid lezyonlarının incelenmesi
En sık sitolojik testlerden biri vajinal sitoloji, servikal sitoloji veya pap smear testidir. Örneğin geleneksel pap muayenesinde hücreler serviksten kazınır. Bu hücreler, rahim kanseri teşhisine katkıda bulunabilecek herhangi bir anormalliği tespit etmek için analiz edilir. Pap veya papanicolau, rahim kanserinin önlenmesi için bir testtir.
Ana hücre sitolojisi türleri arasında şunlar yer alır:
Hematik Sitoloji
Bu işlemin amacı, hücrelerin morfolojik yönlerini aralarında ayırt etmektir: Kırmızı kan hücrelerinin, trombositlerin ve lökositlerin şekli, konturu ve boyutu.
Hastadan kan örneği alınır. Bu numune bir fiksasyon ve boyama işlemine tabi tutulur. Boyamadan sonra, kan hücrelerinin morfolojisinin yanı sıra, normal değerler alanında bulunması gereken beyaz küre sayısı da gözlenmeye başlar.
Dışkı Mukus Sitolojisi
Numune, bu tür bir test için belirli bir kaba yeni dışkı konularak alınır. Dışkı mukusu, numunedeki hücreleri ve parazitlerin olası varlığını gözlemlemek için metilen mavisi kullanılarak mikroskobik olarak gözlenir. Normal koşullarda dışkı genellikle epitel hücreleri, eritrositler ve lökositler içermez.
Burun Sitolojisi
Eksfolyatif sitoloji olarak da adlandırılan bu yöntemin amacı, organizmanın epitelinden ayrılmış hücrelerini tespit etmektir. Bu test ile nazal eksüdada bulunan hücreler belirlenerek enfeksiyöz rinit alerjik rinitten, inflamatuar retinopatiler noninflamatuar retinopatilerden ayırt edilebilir.
Vajinal veya Servikal Sitoloji
Servikovajinal sitoloji, rahim ağzını oluşturan hücreleri incelemek için kadınlar üzerinde yapılan bir testtir. Rahim ağzında çok yumuşak bir kazıma yapmak için fırça ve spatula girişinden oluşan bir işlemdir. Bu test ile malign veya premalign lezyonları, rahim kanserini ya da vajinal enfeksiyonu tespit etmek ve bu sayede hastalığa en kısa sürede etki edecek bir tedavi uygulayabilmek mümkündür.
Diğerleri
- Üretral sitoloji: İdrarda anormal hücre aramak için uygulanan test. Üriner sitoloji, çoğunlukla mesane kanseri olmak üzere idrar yolu kanserlerini teşhis etmek için diğer test ve prosedürlerle birlikte kullanılır.
- Sıvı bazlı sitoloji: Servikal örnekleri sitolojik inceleme için hazırlamanın yeni bir yöntemidir. Numuneden bir hücre süspansiyonu yapmayı içerir ve bu, bir slayt üzerinde ince bir hücre tabakasını çoğaltmak için kullanılır.
Smear Testlerinin Önemi
Kadınların yıllık genetik sitoloji yaptırması çok önemlidir. Çünkü bu test sayesinde kadın vücudundaki her şeyin yolunda olup olmadığı anlaşılabilir ve bir sorun varsa onu tespit edip zamanında müdahale edilebilir. Bu test sırasında rahim ağzı ve rahim kanserini belirlemek için rahim ağzından hücre örnekleri alınır. Benzer şekilde klamidya, insan papilloma virüsü ve gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da tespit edilebilmektedir.
Vajinal sağlık çok önemlidir. Bazı kadınların tahmin edilenden daha fazla, kadın üreme organıyla bağlantılı birçok hastalığı vardır. Bunlar asemptomatik değildir ve ilk bakışta tespit edilemez. Bu nedenle daha spesifik testler uygulamak gerekir.
Hamile kadınlar söz konusu olduğunda, bu testin hamileliğin ilk üç ayında yapılması tavsiye edilir. Bu, kadının hamilelikten önce yakın zamanda sitoloji yaptırmamış olması durumunda geçerlidir.
