Folat, suda çözünen temel bir B vitaminidir. Hücre büyümesi, amino asit metabolizması, kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin yapımı, (kardiyovasküler sağlık için önemli olan) homosisteini düşürme ve uygun hücre bölünmesi için gereklidir. Ayrıca, hücre onarımının ve metilasyon adı verilen karaciğer detoksifikasyonunun önemli bir parçası için de gereklidir. Folat eksikliği veya fazlalığı sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, folat seviyelerini kontrol ettirmeniz ve her iki durumda da erken tedaviye başlamanız önerilir.
Folat Eksikliği Nedir?
Hücre metabolizmasında yer alan bir grup önemli vitaminden biri olan folat DNA, RNA ve proteinlerin sentezinde kritik bir rol oynar. Bu nedenle eksiklik, hücre bölünmesinin bozulmasına ve muhtemelen toksik metabolitlerin, örneğin homosisteinin birikmesine neden olabilir. B12 Vitamini ile birlikte folat, kırmızı kan hücrelerinin üretimini düzenlemek için önemlidir.
Birçok bitki, özellikle yeşil yapraklı sebzeler ve hayvansal ürünler folat içerir. Bu nedenle, çoğu sağlıklı insan, eksiklikten kaçınmak için diyetlerinden yeterli folatı emer, ancak bazı durumlarda vücut talebi artırabilir. Takviye oluşmazsa, bu eksikliğe yol açabilir.
Folat eksikliği en yaygın olarak hamile ve emziren kadınlarda, kronik gastrointestinal sistem rahatsızlığı olan kişilerde, kilo verme rejimleri veya tıbbi durumlar nedeniyle kısıtlı diyetler uygulayan kişilerde, alkol bağımlılığı olan kişilerde ve 65 yaşın üzerindeki kişilerde bulunur.
Folat eksikliği kendiliğinden geçmez. Tedavi gereklidir ve diyet değişiklikleri ve/veya oral takviyeler ve varsa altta yatan nedenlerin tedavisini içerebilir. Folat eksikliği tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara neden olabilen folat eksikliği anemisine neden olabilir.
Folat Eksikliği Neden Olur?
Folat eksikliğinin bir dizi potansiyel nedeni vardır. Çoğu sağlıklı insan, eksiklikten kaçınmak için diyetlerinden yeterli folatı emer, ancak bazı durumlarda vücut, takviye olmazsa eksikliğe yol açabilecek talebi artırabilir. Diğer durumlarda, düşük alım veya aşırı atılım nedeniyle vücut yeterince folat ememeyebilir.
Folat eksikliğinin nedenleri şunlardır:
- Fenilketonürisi olan kişiler tarafından uygulananlar gibi tıbbi olarak kısıtlanmış diyetler veya yeterli folat içermeyen gıdalara odaklanan moda diyetler nedeniyle düşük diyet alımı. Folat keçi sütünde doğal olarak bulunmadığından, zenginleştirilmemiş keçi sütü ile beslenen bebekler de folat eksikliği yaşayacaktır.
- Yaş, karaciğer problemleri veya sprue, çölyak hastalığı veya enflamatuar barsak hastalığı gibi kronik ishale neden olan gastrointestinal problemlerden kaynaklanabilecek malabsorpsiyon. Malabsorbsiyonun diğer nedenleri pankreatit, bariatrik cerrahi ve kalın veya ince bağırsağı içeren kapsamlı cerrahidir. Malabsorpsiyon, proton pompası inhibitörleri, karbamezapin, fenitoin, valproik asit ve fenobarbitol gibi bazı antikonvülsanlar gibi folatın emilimini engelleyen ilaçlar kullanan kişiler için de bir risktir.
- Lösemi, karsinom ve lenfoma gibi vücudun folat ihtiyacını artıran ve folik asit takviyesi alınmadığı takdirde eksikliğe yol açabilen hastalıklar.
- 65 yaş üstü kişilerde gastrointestinal sistemde değişikliklere neden olan yaş. Bunlar emilimin azalmasına ve diyet alımının azalmasına neden olabilir.
- Folatın karaciğerde depolanma şeklini etkileyen ve idrarla atılan folat miktarını artıran alkole bağlı karaciğer hasarı. Alkol bağımlılığı olan kişiler de beslenme açısından yetersiz bir diyete sahip olabilir.
- Hem anne hem de fetüste yeni doku büyümesi nedeniyle vücudun folat talebini önemli ölçüde artıran gebelik ve emzirme. Eksikliği doğum kusurlarına neden olabileceğinden, hamile kadınlar için yeterli folik asit takviyesi çok önemlidir.
- Sigara içmek veya pasif içici olmak
- Vücuttaki homosistein miktarlarını etkileyen ve dolayısıyla ihtiyaç duyulan folik asit miktarını artıran böbrek diyalizi.
Folat Eksikliği Belirtileri Nedir?
Folat eksikliğinin yaygın semptomları şunları içerebilir:
- Bitkinlik ve uyuşukluk
- Kas güçsüzlüğü
- İğne batma hissi, karıncalanma veya yanma gibi nörolojik belirtiler veya periferik nöropati, yani ekstremitelerde uyuşma
- Baş dönmesi
- Nefes darlığı
- Depresyon, kafa karışıklığı, hafıza sorunları, yargılama ve anlama sorunları gibi psikolojik sorunlar
- Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, kilo kaybı ve ishal gibi gastrointestinal belirtiler
Folat eksikliği anemisi belirtileri;
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Solgun görünme
Folat Eksikliği Nasıl Giderilir?
Çoğu durumda, folat eksikliği tedavisi nispeten kolaydır. Yetersiz beslenme veya yaş nedeniyle bir eksikliğin ortaya çıktığı durumlarda, folik asit takviyesi almak veya diyeti değiştirmek yeterlidir. Bununla birlikte, karaciğerde alkolik değişiklikler veya bir ilaç etkileşimi veya malabsorpsiyona neden olan bir durum gibi altta yatan bir sorun varsa, özel tedavi gerekecektir. Sorunun tekrarını önlemek için folat eksikliğinin altında yatan nedenlerin ele alınması gerekir.
Folat eksikliği, eksikliğin şiddetli olmadığı durumlarda nispeten kolayca tedavi edilir. Ancak kansızlığa neden olduğu durumlarda folik asit takviyesi ve/veya diyetin düzeltilmesi tek başına yeterli olmayacaktır. Megaloblastik anemili kadınlarda, herhangi bir folik asit tedavisine başlamadan önce B12 vitamini eksikliği ekarte edilmelidir. Komplikasyonlar meydana geldiyse veya folat eksikliğine neden olan altta yatan bir durum veya faktör varsa, etkilenen kişinin doktor türlerinden bir veya daha fazlasına sevk edilmesi gerekebilir.
