Demans Hastalığı Nedir, Belirtileri Nelerdir, Tedavisi Nasıldır?

Demans hastalığı olan bazı kişiler duygularını kontrol edemez ve kişilikleri değişebilir. Demansın şiddeti, bir kişinin işleyişini etkilemeye yeni başladığı en hafif aşamadan, kişinin kendi kendine beslenmek gibi günlük yaşamın temel faaliyetleri için tamamen başkalarına bağımlı olması gereken en şiddetli aşamaya kadar değişir.

Demans, bilişsel işlevlerin – düşünme, hatırlama ve muhakeme – kişinin günlük yaşamını ve aktivitelerini etkileyecek ölçüde kaybıdır.

Demans milyonlarca insanı etkiler ve insanlar yaşlandıkça daha sık görülür (85 yaş ve üzerindeki tüm insanların yaklaşık üçte birinde bir tür bunama olabilir), ancak yaşlanmanın normal bir parçası değildir. Pek çok insan 90’lı yaşlarında ve sonrasında herhangi bir demans belirtisi olmadan yaşayabilir.

Demans Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

Demans hastalığı belirtileri, beyindeki bir zamanlar sağlıklı olan nöronların (sinir hücrelerinin) çalışmayı durdurması, diğer beyin hücreleriyle bağlantılarını kaybetmesi ve ölmesiyle ortaya çıkar. Herkes yaşlandıkça bazı nöronları kaybederken, demansı olan kişiler çok daha büyük kayıp yaşarlar.

Belirti ve semptomlar türüne bağlı olarak değişebilir ve şunları içerebilir:

• Hafıza kaybı, zayıf muhakeme ve kafa karışıklığı yaşamak
• Konuşma, düşünceleri anlama ve ifade etme veya okuma ve yazma zorluğu
• Tanıdık bir mahallede dolaşmak ve kaybolmak
• Faturaları ödeme sorunları
• Tekrarlanan sorular
• Tanıdık nesnelere atıfta bulunmak için alışılmadık kelimeler kullanma
• Normal günlük görevleri tamamlamanın daha uzun sürmesi
• Normal günlük aktivitelere veya olaylara olan ilgiyi kaybetmek
• Halüsinasyon görme veya sanrı veya paranoya yaşama
• Dürtüsel davranmak
• Başkalarının duygularını umursamamak
• Dengeyi kaybetmek ve hareketle ilgili sorunlar

Zihinsel ve gelişimsel engelli kişiler de yaşlandıkça bunama geliştirebilir ve bu durumlarda semptomlarını tanımak özellikle zor olabilir. Bir kişinin mevcut yeteneklerini göz önünde bulundurmak ve zaman içinde demansa işaret edebilecek değişiklikleri izlemek önemlidir.

Demans Hastalığı Neden Olur?

Demans, nöronların (sinir hücrelerinin) ve bunların bağlantılarının düzgün çalışmamasına neden olan belirli beyin bölgelerindeki değişikliklerin sonucudur. Araştırmacılar beyindeki değişiklikleri belirli demans biçimleriyle ilişkilendirdiler ve bu değişikliklerin neden bazı insanlarda olup diğerlerinde görülmediğini araştırıyorlar. Az sayıda insan için bunamaya neden olan nadir genetik varyantlar tanımlanmıştır.

Demansı neyin önleyebileceğini henüz kesin olarak bilmesek de, genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek risk faktörlerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Demans Teşhisi Nasıl Konulur?

Demansı teşhis etmek için doktorlar önce bir kişinin altta yatan, potansiyel olarak tedavi edilebilir, bilişsel zorluklarla ilgili olabilecek bir durumu olup olmadığını değerlendirir. Çeşitli kimyasalların, hormonların ve vitaminlerin seviyelerini kontrol etmek için kan ve diğer sıvıların laboratuvar testleri kadar kan basıncını ve diğer yaşamsal belirtileri ölçmek için bir fizik muayene, semptomların olası nedenlerini ortaya çıkarmaya veya ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir.

Bir kişinin tıbbi ve aile geçmişinin gözden geçirilmesi, demans riski hakkında önemli ipuçları sağlayabilir. Tipik sorular, demansın ailede olup olmadığı, semptomların nasıl ve ne zaman başladığı, davranış ve kişilik değişiklikleri ve kişinin semptomlara neden olabilecek veya semptomları kötüleştirebilecek belirli ilaçlar alıp almadığı hakkında sorular içerebilir.

Demansı teşhis etmek için aşağıdaki prosedürler de kullanılabilir:

• Bilişsel ve nörolojik testler: Düşünme ve fiziksel işleyişi değerlendirmek için kullanılan bu testler, hafıza, problem çözme, dil becerileri ve matematik becerilerinin yanı sıra denge, duyusal tepki ve reflekslerin değerlendirilmesini içerir.
• Beyin taramaları: Bu testler felçleri, tümörleri ve bunamaya neden olabilecek diğer sorunları belirleyebilir. Taramalar ayrıca beynin yapısındaki ve işlevindeki değişiklikleri de tanımlar.
• Psikiyatrik değerlendirme: Bir kişi davranış veya ruh hali değişiklikleri yaşıyorsa, kişinin semptomlarına depresyonun veya başka bir akıl sağlığı durumunun neden olup olmadığını veya katkıda bulunup bulunmadığını belirlemeye yardımcı olması için psikiyatrik bir değerlendirme önerilebilir.
• Genetik testler: Bazı bunama biçimlerine kişinin genleri neden olur. Bu nadir durumlarda, bir doktor tarafından yaptırılan bir genetik test, insanların değişmiş genlere sahip olup olmadıklarını anlamalarına yardımcı olabilir.
• Beyin omurilik sıvısı (BOS) testleri: BOS, beyni ve omuriliği çevreleyen, koruma, yalıtım ve besin sağlayan berrak bir sıvıdır. BOS’taki proteinlerin veya diğer maddelerin seviyelerinin ölçülmesi, Alzheimer veya diğer demans türlerinin teşhisine yardımcı olmak için kullanılabilir.

Bazı nedenler başarılı bir şekilde tedavi edilebildiğinden semptomların erken tespiti önemlidir. Bununla birlikte, birçok durumda bunamanın nedeni bilinmemektedir ve etkili bir şekilde tedavi edilemez. Yine de, erken teşhis, durumu yönetmeye ve ileriyi planlamaya yardımcı olabilir. Demansın erken evrelerinde insanların günlük aktivitelerine devam etmesi mümkün olabilir. Hastalık ilerledikçe, insanların uyum sağlamaya yardımcı olmak için yeni stratejiler benimsemesi gerekecektir.